سفارشات زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها:

علاوه بـر روایات فراوانى که از پـیشـوایان معصـوم پـیرامون فضیلت زیارت حـضرت معصومه(س)رسـیده, هنگامى که یکى از محـدثـان برجسته قم,به نام ((سعدبن سعد)) به محضر مقدس امام رضا(ع)شرفیاب مى شود, امام هشتـم خطاب بـه ایشان مى فرماید: ((یاسعد عندکم لنا قبـر)) ((اى سـعد!از ما در نزد شما قبـرى هسـت.)) سـعد مى گوید:
((فدایت شوم,آیا قبر فاطمه دختر(موسى بن جعفر)(ع)را مى فرمایید؟)) مى فـرماید: ((نعـم, من زارها عـارفـا بـحـقهافـله الجنه)) , ((آرى, هرکس او رازیارت کند, در حـالى که بـه حـق او عارف باشد, بهشت از آن اوست.))
در این حدیث تعبیر ((عارفا بحقها)) بسیار تعبیر بلندى است که فقط درلسان حجج الهى چنین تعبیرى به کار مى رود. امام صادق(ع)در این رابطه مى فرماید:
((من زارها وجبت له الجنه)) , ((هر کس او را زیارت کند, بهشت بـر او واجب گردد. )) و در حدیث دیگرى آمده است: ((ان زیارتـها تعادل الجنه)) , ((زیارت او همسنگ بهشت است.))

زیارت ماءثور

یکى از ویژگیهاى حضرت معصومه(س), ورود زیارتـنامه ماءثـور از معصـوم(ع)اسـت, که بـعد از حـضرت فاطمه زهرا(س)او تـنها بـانوى بزرگوارى است که زیارت ماءثور دارد.
بانوان برجسته اى چون:آمنه بنت وهب, فاطمه بنت اسد, خدیجه بنت خویلد, فاطمه ام البنین, زینب کبـرى, حکیمه خاتون و نرجس خاتون که هیچ شک و تـردیدى در مقام بـلند و جـایگاه رفیع آنها نیسـت, هیچـکدام زیارت ماءثـور ندارند. واین, نشانگر مقام بـسیار والاى این مهین بـانوى اسـلام در میان مخـدرات اهلبـیت عصـمت و طهارت, مى باشد.

سند زیارت

زیارتـنامه معروف حـضرت معصومه(س)را علامه مجـلسى(ره)در دائره المعارف بـزرگ خود ((بـحارالاءنوار)) این گونه نقل فرموده است:
در بـرخـى از کـتـب زیارات دیدم کـه ((عـلى بـن ابـراهیم)) از پدرش(ابـراهیم بـن هاشم) از سعد(بـن سعد احـوص)از حـضرت على بـن موسـى الرضا(ع)روایت کرده که فرمود: ((یا سـعد عندکم لنا قبـر)) ((اى سعد! در نزد شما از ما قبرى هست.)) سعد مى گوید: عرض کردم : ((فدایت گردم,آیا قبر فـاطمه دخـتـر موسـى(بـن جـعـفـر)(ع)را مى فرمایید؟)) فرمود: ((آرى, هر کس او را زیارت کند در حـالى که عارف به حق او باشد, بهشت از آن اوست . پس هر گاه به کنار قبـر او آمدى, در نزدیک سر او بایست و 34 مرتبـه ((الله اکبـر)) و 33 مرتبه ((سبحان الله)) و 33 مرتبه ((الحمدلله)) بـگو, سپس بـگو: ((السلام على آدم صفوه الـلـه, الـسـلام عـلـى نوح نبـى الـلـه...
علامه مجـلسـى علاوه بـر ((بـحـارالاءنوار)) در کتـاب ارزشمند: ((تحـفه الزائر)) نیز این حـدیث شریف را از امام رضا(ع)بـه همین تعبیرنقل کرده است.
اهمیت تـحـفه الزائر در این است که علامه مجـلسى در مقدمه آن, ملتزم شده که در این کتاب فقط زیارتهائى را نقل کند که بـا سند معتبر بـه دستش رسیده است. بـعد از علامه مجلسى, پژوهشگر بـزرگ, آیه الله حاج سید حیدر کاظمى, متوفاى 1265 ه' .ق در کتاب پـرارج ((عمده الزائر)) زیارتـنامه حضرت معصومه(س)را بـه شرح زیر آورده است: ((در بـرخى از کتـب مزار اصحاب ما(امامیه)بـا سند نیکو از سعد, از على بـن موسى الرضا(ع)روایت شده که خطاب بـه سعد فرمود:
((اى سعد! براى ما در نزد شما قبـرى هست.)) گفتم: ((فدایت شوم, قبـر فاطمه دختر موسى را مى فرمایید؟)) فرمود: آرى, هر کس او را زیارت کند در حالى که عارف به حق او بـاشد, بـهشت از آن اوست .
پس هر گاه به کنار قبر او آمدى, در نزد سرش رو به قبله بایست و 34 مرتبه ((الله اکبر)) و 33 مرتبه ((سبـحان الله)) و 33 مرتبـه ((الحـمدلله)) بـگو, سـپـس بـگو: ((السـلام على آدم صفوه الله...
سید حیدر کاظمى از مراجـع بـرجـستـه قرن سیزدهم و نیاى بـزرگ خاندان رفیع ((آل سیدحیدر)) در کاظمین بود, شیخ آقابزرگ تهرانى درحـق او فرموده: ((عالم, فقیه, محـدث جـلیل القدر, مرجـع خـاص وعام, غیور در دین و خـشـن در دفاع از حـریم پـروردگار بـود.))
این بـزرگوار نیز چون علامه مجلسى, نام آن کتاب مزار را بـراى ما بیان نفرموده, جزاین که بر معتبر بودن سند آن, تصریح کرده و از جـهت حـدیث شناسـى از سـند آن ((حـسـن)) تـعبـیر نموده اسـت.
از تعبـیر سید حیدر کاظمى استفاده مى شود که همه راویان حدیث در آن کتاب مزار ذکر شده, مولف کتـاب و همه سـلسـله روات, مورد اعتماد و استناد مى باشند, زیرا معناى ((حدیث حسن)) بـه طورى که علماى حدیث فرموده اند, چنین است:
((حدیث حسـن آن اسـت که سـندش بـه معصوم(ع)متـصل بـاشد و همه راویان آن امامى و ممدوح باشند بـا مدحى مقبـول و معتنا بـه, و این مدح, معارض بـاذم نبـاشد, اگر چـه بـر عدالت بـرخى از آنها تصریح نشده باشد.))
با توجه بـه اینکه سید حیدر کاظمى بـه تـصریح علامه تـهرانى, حـدیث شـناس جـلیل القـدرى بـود و او تـصـریح کرده که سـند این زیارتنامه, ((حسن)) مى بـاشد و در تـعریف حدیث حسن ((اتـصال سند تـاامام معـصـوم(ع )) قـید شـده, معـلوم مى شـود که در آن کتـاب مزار,سلسله اسناد این زیارت ذکر شده بود, جز اینکه علامه مجلسى و مرحوم سید حیدر کاظمى آن را نقل نکرده اند.
از مطالب بالا نتیجه مى گحریم که براى اثبات وثاقت راویان حدیث از مولف کتاب تا على بن ابراهیم دو راه بیشتر نداریم:
1 ـ تـصریح سید حیدرکاظمى بـر وثـاقت آنها, از نقطه نظر حدیث شناسى و تعبیر ((سندحسن)) .
2 ـ اعتماد علامه مجلسى برآنها, از طریق نقل این زیارتنامه در کتاب ((تحفه الزائر)) که در مقدمه آن ملتزم شده که در این کتـاب تنها زیارتهائى را نقل کند که باسند معتبر بـه او رسیده بـاشد.
و اما دیگر رجال حدیث از وثاقت بـسیار محکمى بـرخوردار هستند که اینک به طور فشرده اشاره مى کنیم:
این حدیث را ((على بن ابراهیم)) از پدرش ((ابراهیم بن هاشم)) از ((سعدبـن سعد)) از حضرت على بـن موسى الرضا(ع)روایت کرده, و هرسه از اصحاب برجسته امامان و مورد عنایت حضرات معصومین:مى باشند و اینک ا علیهم السلام اره اى کوتاه:

1 ـ على بن ابراهیم بن هاشم قمى

نجـاشى پـیشواى رجـالیون درحـق او مى نویسد: ((در حـدیث, مورد وثوق, دقیق, مورد اعتماد و صحیح العقیده مى باشد.)) و این مطلبى است که همه رجالیون برآن تاءکید مى کنند.
على بن ابراهیم صاحب تفسیر معروف به ((تفسیر قمى)) از اساتید مرحوم کلینى بود و کلینى احادیث فراوانى از او روایت کرده است.
وى که مورد اعتماد همه محـدثـان بـود, این حـدیث را از پـدرش ((ابراهیم بن هاشم)) روایت کرده است.

2 ـ ابراهیم بن هاشم

در وثاقت او نیز هیچ تـردیدى نیست. آیه الله خوئى(ره)بـروثاقت او تـاءکید کرده و سیدبـن طاووس بـرآن ادعاى اجـماع نموده است.
پسرش على بـن ابـراهیم در تفسیر خود از او بـه کثرت نقل حدیث نموده, در حـالى که او ملتـزم است که در این کتـاب از غیر ثـقه حدیث نقل نکند.
او همچـنین در سـند ((کامل الزیارات)) قرار گرفـتـه و آن نیز گواه دیگرى بروثاقت اوست.
وى نخستین کسـى اسـت که حـدیث اهل بـیت علیهم السـلام را در قم منتـشر ساخـت, و قمیون بـا آن سخـت گیرى که در مساءله نقل حـدیث داشتند, بر او اعتماد کردند.
ابراهیم بن هاشم, بـا این جلالت قدر, این حدیث را از ((سعدبـن سعد احوص)) نقل کرده است.

3 ـ سعد بن سعد احوص

او نیز از اصحاب امام رضا(ع)است و همه علماى رجال بروثاقت او تاءکید کرده اند.
وى از نیک بـخـتـانى است که حـضرت جـواد(ع)در حـقشان فرموده: ((خداوند بـه آنها جـزاى خیر دهد که در مورد من حـق وفا را ادا کردند.))
روى این بـیان, حـدیث سـعدبـن سـعد از امام رضا(ع), که شـامل زیارتنامه حضرت معصومه (س)مى باشد, بـاسند معتـبـر تـوسط راویان مورد اعتـماد و اسـتـناد, که همگى امامى و ممدوح مى بـاشند, بـا سلسله سند متـصل بـه علامه مجلسى و سید حیدر کاظمى رسیده است که ما وثاقت شمارى از آنها را از اعتـماد علامه مجلسى و تـصریح سید حیدر کاظمى اثـبـات کردیم و وثـاقت تـعداد دیگرى از آنها را از ارکان علم رجال و اساطین علم درایه نقل کردیم.
و اینک پـاسخ چـند پـرسش پـیرامون متـن وسند این زیارتـنامه:
1 ـ آیا ابـراهیم بـن هاشـم, امام رضا(ع)را درک کرده و از آن حضرت حدیث نقل کرده است؟
اگربه بـرخى از علماى رجـال در این موضوع تـردید کرده اند ولى ظاهرا تـردیدى در آن نیست, زیرا شیخ طوسى او را در شمار اصحـاب امام رضا(ع)یاد کرده اسـت. و شیخ عمادالدین محـمدبـن ابـى القاسـم طبـرى, از مشایخ روایتى قطب راوندى و ابـن مشهدى, در کتاب گران سنگ ((بـشاره المصطفى)) بـا سلسله اسنادش از ابـراهیم بـن هاشم روایت مى کند که گفت: ((در ایامى که امام رضـا(ع)در مدینه بـود, در مجلس آن حضرت حضور یافتـم, پـس مردى از بـرادرش بـه آن حضرت شکایت کرد, حضرت رضا(ع)خطاب به او فرمود.. .))
این روایت به صراحت دلالت مى کند بر اینکه ابراهیم بن هاشم بـه محضر امام رضا(ع) شرفیاب شده و از آن حضرت نقل حـدیث کرده است.
2 ـ آیا ابـراهیم بـن هاشم بـا حضرت جـواد(ع)دیدار کرده است؟
ابن حجر عسقلانى از کتـاب ((تـاریخ رى)) نقل کرده که ابـراهیم بـن هاشم, زمان امام جـواد(ع)را درک کرده ولى بـا آن حضرت دیدار نکرده است.
ولى روایات او از امام جواد(ع)موجود است, از جمله روایتى است که کلینى و شـیخ طوسـى از او روایت کرده اند که گفت: ((در محـضر ابوجعفر ثانى(امام جواد)(ع)بـودم که صالح بـن محمدبـن سهل وارد شد, که متولى موقوفات امام(ع)در قم بـود. پـس بـه محضر آن حضرت عرضه داشت...))
روى این بیان, ابراهیم بن هاشم به محضر امام رضا و امام جواد علیهما السلام رسـیده و از محـضر مقدسـشان روایت نقل کرده اسـت.
 
بر گرفته ازمجله کوثر ش 35