فلسفه زیارت و...

زیــــارت دیـــدارى مشـتـاقـانـه و حضور در خدمت محــبــوب است. در زیارت یک ارتباط قلبى بین زائر و مزور ایجاد مى‏شود که آن ارتباط هر چه محکم تر باشد اجر و پاداش و نتیجه آن زیارت عالى‏تر و پاکتر است.

زیارت امام یعنى تجلیل و تکریم از مقام شهید و جان باخته در راه حق، زیارت یعنى اداى احترام به پیکره دین و اسوه تقوى، زیارت یعنى ایجاد ارتباط معنوى‏ با محبوب و دلدادگى و دلباختگى و بالاخره از دست دادن خودى و خودبینى و در پایان فانى شدن در سر هستى و پرده‏وار حبیب.   

فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام

1 ـ امام باقر(ع)، از جدّش، از امیرالمؤمنین(ع) نقل کرده است که پیامبر(ص) فرمود: پاره اى از پیکر من در خراسان دفن خواهد شد، هر گرفتارى که او را زیارت کند، خدا ناراحتى او را برطرف سازد، و هر گنهکارى که به زیارت او رود، خداوند گناه او را ببخشد. عیون اخبار الرضا(ع) 2:257؛ امالى صدوق:119
2 ـ ابوهاشم جعفرى گوید: از امام جواد(ع) شنیدم که فرمود: میان دو کوه طوس، پاره اى است که آن را از بهشت ستانده اند، هر که بدان جا درآید، روز رستاخیز از آتش ایمن خواهد ماند. عیون اخبارالرضا(ع) 2:256
3 ـ حسین بن زید گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که مى فرمود: مردى از نسل فرزندم موسى ، قیام خواهد کرد که همنام امیرالمؤمنین(ع) است و در سرزمین طوس که در خراسان است، دفن خواهد شد... او در همان جا با زهر کشته مى شود و غریبانه به خاکش مى سپارند. هر که او را با معرفت زیارت کند، خداوند او را همسان کسانى که پیش از پیروزى ، بخشش و پیکار کرده باشند، پاداش خواهد داد. عیون اخبارالرضا(ع) 2:255؛ امالى صدوق 118.
4 ـ بزنطى گوید: از امام رضا(ع) شنیدم که فرمود: هر یک از دوستان من که عارفانه به دیدار من آید، من خود در روز رستاخیز از او شفاعت کنم. امالى صدوق 119.
5 ـ امام رضا(ع) فرمود: هر کس که دورى سفر را بر خود بپذیرد و به زیارت من آید، من در روز قیامت در سه جایگاه به نزد او خواهم شتافت تا او را از تنگنا به در آورم: آن جایى که نامه اعمال دست به دست مى شود، در صراط، و هنگام سنجش اعمال. خصال 1:109؛ امالى صدوق 121.
6 ـ هروى گوید: امام رضا(ع) وارد بارگاهى شد که هارون را آن جا در خاک نهاده بودند، در کنار گور او با دست خویش خطى بر زمین کشید و فرمود: این تربت من است که در آن دفن مى شوم و خدا این جا را محل آمدوشد پیروان و دوستداران من خواهد ساخت. هر زائرى که به دیدار من آید و هر مسلمانى که بر من سلام دهد، با شفاعت ما اهل بیت، بخشش و رحمت خداوندى را از آن خود خواهد کرد. عیون اخبارالرضا(ع) 2:136.
7 ـ عبدالعظیم حسنى گوید: به امام جواد(ع) عرض کردم: من میان زیارت قبر جدّتان امام حسین(ع) و زیارت بارگاه پدرتان در طوس حیران مانده ام، شما چه مى گویید؟ فرمود: اندکى درنگ کن! سپس به خانه رفت و در حالى که گونه هایش آغشته به اشک بود، بیرون آمد و فرمود: زائران بارگاه امام حسین(ع) فراوان اند و زائران قبر پدرم در طوس اندک. عیون اخبارالرضا 2:256.
8 ـ صقر بن دلف گوید: از سرورم امام هادى (ع) شنیدم که فرمود: هر که به درگاه خداوند نیازى دارد، قبر جدّم امام رضا(ع) در طوس را بدین سان زیارت نماید که نخست غسل کند، در بالاسر دو رکعت نماز بگزارد و در قنوت حاجت خویش را بر زبان آورد... اگر در خواسته اش معصیت یا بریدن از خویشان نباشد، مستجاب خواهد شد؛ زیرا جاى قبر آن حضرت پاره اى از بهشت است و هر مؤمنى که آن را زیارت کند، خدا او را از آتش رهایى بخشد و در سراى امنیت جاى دهد. عیون اخبارالرضا(ع) 2:262؛ امالى صدوق 588.

 چگونگى زیارت امام رضا علیه السلام

براى زیارت امام رضا علیه السلام، متون گوناگونى را آورده اند، امّا مشهورترین متن زیارت آن است که شیخ بزرگوار محمد بن حسن بن ولید، یکى از اساتید شیخ صدوق آن را نقل کرده است. بر پایه آن چه در کتاب کامل الزیارت آمده، این متن از امامان علیهم السلام روایت شده است. کتاب من لا یحضره الفقیه(2:310) متن یادشده را چنین نقل مى کند:
هنگامى که خواستى به زیارت امام رضا علیه السلام در طوس بروى ، پیش از آن که از دیار و سراى خود بیرون شوى ، در حالى که این دعا را مى خوانى ، غسل کن:

و در حالى که از خانه بیرون مى آیى ، چنین بخوان:

بیرون که آمدى ، در آستانه درِ خانه ات بایست و بگو:

زمانى کهـبه امید خداـبه سلامت به مشهد امام رضا علیه السلام رسیدى ، هنگامى که خواستى زیارت کنى ، غسل کن و در همان حال چنین بگو:

آن گاه پاکیزه ترین پوشاک خویش را بر تن کن، در حالى که آرامش تمام وجودت را فرا گرفته است، با پاى برهنه و یاد خدا چنین بخوان:

گامهاى خود را کوتاه بردار و زمانى که به آستان مقدس وارد مى شوى ، این گونه بخوان:

زیارت دیگر1

ابن قولویه از یکى از امامان علیهم السلام نقل مى کند که فرمود: هنگامى که به بارگاه امام رضا علیه السلام روانه شدى ، چنین بخوان:

کامل الزیارات 30

زیارت دیگر2

شیخ مفید در کتاب « مُقنعه » زیارتى دیگر را نقل مى کند و مى گوید: پس از آن که غسل زیارت کردى و پاکیزه ترین لباس خویش را پوشیدى ، نزد قبر امام علیه السلام مى ایستى ، و مىگویى :

آن گاه خود را بر قبر مى اندازى و آن را مى بوسى و دو گونه خویش را بر آن مى نهى ، سپس به بالاسر مى روى و چنین مىخوانى :

پس از آن، دو رکعت نماز زیارت مى گزارى و آن گاه تا مىخواهى نماز مىخوانى ، به پایین پا مىروى ، و آن چه از خدا مى خواهى بر زبان مىآورى .
زیارت امام رضا علیه السلام در اوقاتى که به گونه اى با او در ارتباط است، فضیلت بسیارى دارد، بخصوص در ماه رجب، 23 ذى القعده، 25 ذى القعده و 6 رمضان که آن را در اعمال روزها و ماهها برشمرده اند.
زمانى که خواستى امام را وداع کنى ، آن گونه بخوان که پیامبر(ص) را وداع مىکردى :

دعاى وداع

شیخ صدوق گوید: به هنگام وداع چنین بخوان:

و بگو:

هنگامى که از بارگاه امام بیرون مىآیى ، تا آن جا که ضریح را به چشم مىبینى ، رو از آن برمگردان. عیون اخبار الرضا(ع) 270ـ271: 2؛ من لا یحضره الفقیه 2:60۵

دعاى وداع (مختصر)

کفعمى گوید: در وداع امام رضا علیه السلام همان متنى را بخوان که از امام صادق علیه السلام براى وداع پیامبر(ص) نقل شده است؛ و چنین بگو:

و اگر خواستى ، این را بخوان:

البلد الامین 2

 زیارتنامه حضرت امام رضا (ع )                       قرائت

خدایا مرا پاک کن و دلم را طاهر گردان و سینه ام را بگشا و جاری کن بر زبانم
ستایش و مدح سپاس بر تو را زیرا که نیرویی نباشد جز به وجود تو خدایا آن را
وسیله پاکی و درمان من قرار بده
بنام خدا و به یاری خدا و به سوی خدا و به سوی فرزند رسول خدا بس است مرا خدا
توکل کردم بر خدا خدایا به درگاه تو روآوردم و آهنگ آستان تو کردم و آنچه را
نزد توست خواسته و می طلبم
خدایا به درگاه تو روآوردم و بر عهده تو بجا گذاشتم خاندانم و دارائیم و آنچه به
من دادی و به تو اطمینان دارم و مرا تهی دست مساز ای که نومید نکند هر که او را
خواهد و تباه نگرداند آن را که در حفظ خود دارد درود بر محمد و خاندان محمد و
نگه دار مرا به نگه داری خودت زیرا تباه نگردد هر که را تو نگه داری کنی 
خدایا پاک کن مرا و قلب دلم را طاهر گردان و بگشا سینه ام را و جاری ساز بر
زبانم مدح و ثناء خودت و دوستی تو و ستایش تو را زیرا توان و قدرتی نیست جز
به تو و براستی دانستم که پایه و استواری دینم تسلیم به فرمان تو و پیروی از
روش و سنت تو است و گواهی دادن به این مطلب برای همه خلقت است خدایا آن را
برای درمان هر درد و نور هر تاریکی قرار بده زیرا تو بر هر چیزی توانایی 
خدا بزرگ است نیست معبودی جز خدا منزه است خدا حمد و سپاس برای خداست
به نام خدا و به یاری خدا و بر آئین رسول خدا رحمت خدا بر او و بر خاندان او
گواهی می دهم اینکه نیست معبودی جز خدای یگانه نیست شریکی برای او و گواهم به
اینکه محمد بنده خدای و رسول خداست و اینکه علی ولی خداست
گواهم که نیست الهی جز خدای یگانه که شریکی برای او نیست و گواهم به اینکه
محمد بنده خدا و رسول خداست و اینکه اوست آقای اولین و آخرین و اوست آقای 
پیغمبران و رسولان خدایا درود فرست بر محمد بنده ات و رسولت و پیغمبرت و آقای 
آفریدگانت همگی درود و رحمتی که نتوان او را شمرد غیر از تو خدایا درود فرست
بر امیرمؤمنان علی بن ابیطالب بنده تو و برادر رسول تو که برگزیدی او را به
دانش خودت و قرار دادی او را رهبر به هر که خواستی از خلق خود و راهنما بر کسی 
که مبعوثش کردی به رسالت های خودت و جزابخش در دیانت به عدلت و فیصله دهنده
حکم تو بین خلقت و نگهبانش کردی بر همه اینها و درود بر او و رحمت خدا و
برکات او خدایا درود فرست بر فاطمه دختر پیغمبرت و همسر ولی تو و مادر دو
سبطه حسن و حسین دو سید جوانان اهل بهشت آن بانوی پاک و پاکیزه گوهر مطهره
پرهیزکار پاکیزه و پسندیده پاک و مبرا از هر نقص بانوی زنان اهل بهشت همگی 
رحمتی که نتوان شمردش جز خودت خدایا درود فرست بر حسن و حسین دو سبط پیغمبرت
و دو آقای جوانان اهل بهشت آن دو بزرگوار برای اقامه دین قیام کردند در میان
خلق تو و دو رهنما بر کسیکه او را مبعوث کردی به رسالت خودت و دو پاداش
دهنده دیانت طبق عدلت و دو فیصله بخش قضایت در میان خلق و خدایا درود فرست
بر علی بن الحسین بنده تو و قیام کننده در میان خلق تو و راهنما بر کسیکه او را
مبعوث کردی به رسالت خودت و داور در دین مطابق عدلت و فیصله دهنده حکم تو و
حاکم در امر دین در میان خلق تو آقای عابدان خدایا درود فرست بر محمد بن علی 
بنده تو و جانشین تو در زمین شکافنده علم پیغمبران خدایا درود فرست بر جعفر بن
محمد راستگو بنده تو و سرپرست دین تو و حجت تو بر همه خلقت راستگو و خوشرفتار
خدایا درود فرست بر موسی بن جعفر بنده شایسته ات و زبان گویای تو در میان خلقت
و زبان گویای به حکمت تو و حجت بر آفریدگانت خدایا درود فرست بر علی بن موسی 
الرضا پسندیده بنده ات و سرپرست دین تو آن قیام کننده به عدل تو و دعوت کننده
به دینت و دین پدران راستگویش درودی که نتوان شمرد و احصاء کرد جز تو خدایا
درود فرست بر محمد بن علی بنده ات و ولی تو قیام کننده به فرمان تو و دعوت
کننده به راهت خدایا درود فرست بر علی بن محمد النقی بنده (خاص ) تو و حافظ و
نگهبان دین تو خدایا درود فرست بر حسن بن علی عمل کننده به فرمان تو قیام کننده
در میان خلقت و آن حجت بزرگوارت اداء کننده از پیغمبرت و گواه تو بر خلقت
آنکه مخصوص بود به کرامتت و دعوت کننده بود به اطاعت تو و اطاعت رسولت
درود و رحمت های تو بر همه آن بزرگواران خدایا درود فرست بر حجت خودت و ولیت
که قیام کننده در میان خلقت رحمتی پی در پی با برکت و پایدار شتاب کن بدان
فرج او را و یاری کن او را و قرار ده ما را به او در دنیا و آخرت خدایا من
تقرب می جویم به تو به درستی آنها و دوست دارم دوست آنها را و دشمن دارم دشمن
آنها را و روزیم کن به وسیله آنان نیکی دنیا و آخرت را و دور کن از من به وسیله
ایشان بدی دنیا و آخرت را و هراس های روز قیامت را
درود بر تو ای ولی خدا درود بر تو ای حجت خدا درود بر تو ای نور خدا در
تاریکیهای زمین درود بر تو ای استوانه دین درود بر تو ای وارث آدم برگزیده خدا
درود بر تو ای وارث نوح پیامبر خدا درود بر تو ای وارث ابراهیم خلیل خدا درود
بر تو ای وارث اسماعیل قربانی خدا درود بر تو ای وارث موسی هم سخن با خدا درود
بر تو ای وارث عیسی روح خدا درود بر تو ای وارث محمد رسول خدا درود بر تو ای 
وارث امیرالمؤمنین علی ولی خدا و وصی فرستاده پروردگار جهانیان درود بر تو ای 
وارث فاطمه زهرا درود بر تو ای وارث حسن و حسین دو آقای جوانان اهل بهشت درود
بر تو ای وارث علی بن حسین زینت عابدان درود بر تو ای وارث محمد بن علی 
شکافنده دانش اولین و آخرین درود بر تو ای وارث جعفر بن محمد راستگو خوشرفتار
درود بر تو ای وارث موسی بن جعفر درود بر تو ای شهید با صدق و حقیقت درود بر
تو ای جانشین نیکوکار با تقوی گواهم به اینکه تو به پا داشتی نماز را و ادا کردی 
زکات را و امر به معروف و نهی از منکر کردی و پرستش نمودی خدا را تا دم مرگ
درود بر تو ای اباالحسن و رحمت خدا و برکات او
خدایا آهنگ به درگاهت کردم از وطنم و نور دیدم و طی کردم شهرها را به امید
رحمت تو ناامید مکن مرا و باز مدار مرا بدون برآوردن حاجتم و رحم کن رفت و آمد
بر سر قبر فرزند برادر رسولت درودهای تو بر او و آل او پدر و مادرم فدای تو باد
ای مولای من آمدم به زیارتت و بدرگاه شما وارد شده و پناهنده از آنچه جنایت
کردم بر خودم و بار سنگین گناه را بر دوش کشیدم پس شفیع من باش به درگاه خدا
روز نداریم و بی چیزیم برای توست نزد خدا مقام پسندیده و تو نزد او آبرومندی 
خدایا من تقرب می جویم به سوی تو به دوستی و ولایت ایشان پیرو و دوست آنهایم
بدانچه پیرو و دوست اول آنها بودم و بیزارم از هر دسته و گروهی جز آنها خدایا
لعنت کن به کسانیکه تبدیل کردند نعمت را و متهم کردند پیغمبرت را و منکر
آیات تو شدند و مسخره کردند امامت را و سوار کردند مردم را بر دوش آل محمد
خدایا من تقرب می جویم به سویت به وسیله لعنت بر آنها و بیزاری از آنها در
دنیا و آخرت ای مهربان
رحمت خدا بر تو ای اباالحسن درود خدا بر روان تو و جسم پاکت که شکیبا بودی و
تویی راستگو تصدیق شده بکشد خدا هر که تو را کشت با دست و زبان